Thưởng cho trẻ đúng cách để nuôi dưỡng đam mê golf bền vững  24/06/2025

Trên sân golf, không phải lúc nào phần thưởng cũng là cúp vô địch. Với Ludvig Åberg, tài năng trẻ của Thụy Điển, phần thưởng đầu tiên trong đời lại đơn giản là... một cây kem. Sau mỗi vòng đấu cùng cha, họ cùng nhau ghé vào tiệm kem gần nhà, và dần dần, những thìa kem mát lạnh ấy trở thành dấu mốc tinh thần, nơi đam mê hình thành từ những điều giản dị nhất.

Huyền thoại Annika Sörenstam cũng từng lớn lên cùng những buổi chiều như thế. “Tôi vẫn nhớ rõ hương vị kem nơi sân tập,” bà kể, “chỉ nghĩ tới thôi là tôi mỉm cười.”

Vậy phần thưởng có thực sự giúp trẻ gắn bó với golf? Câu trả lời là có, nhưng phải đúng cách. Bởi nếu không, nó có thể là con dao hai lưỡi, khiến trẻ chỉ chơi vì được thưởng, chứ không phải vì đam mê.

Khi phần thưởng trở thành chiếc dây trói

Tiến sĩ Beth Brown, chuyên gia tâm lý thể thao tại USGA, gọi đó là “hội chứng Dairy Queen” – ám chỉ việc chỉ thưởng trẻ khi đạt được một thành tích cụ thể, như chiến thắng hoặc ghi điểm tốt. Lâu dần, niềm vui chơi golf nhường chỗ cho áp lực thành tích. Và khi kết quả không như ý, trẻ dễ cảm thấy thất vọng, thậm chí từ bỏ.

“Những phần thưởng kiểu đó tạo ra động lực rất ngắn hạn,” bà phân tích. “Trẻ chơi không còn vì yêu thích nữa, mà chỉ vì mong chờ phần thưởng.”

Tiến sĩ Albert Petitpas, một trong những người đặt nền móng cho chương trình The First Tee, cho biết: “Khi bạn chỉ thưởng cho kết quả, trẻ sẽ bỏ qua thứ quan trọng nhất, đó là quá trình học hỏi.”

Không chỉ ảnh hưởng đến kỹ năng, tâm lý trẻ cũng bị định hình lệch lạc. Pia Nilsson, người đồng sáng lập Học viện VISION54, cảnh báo: “Nếu trẻ gắn giá trị bản thân với điểm số hay bảng xếp hạng, điều đó có thể phản tác dụng. Trẻ cần học cách cảm thấy tốt với chính mình, dù thắng hay thua.”

Động lực thật sự đến từ đâu?

Dựa trên Thuyết Động lực Tự thân (Self-Determination Theory), một nền tảng khoa học được ứng dụng rộng rãi trong giáo dục và thể thao, động lực bền vững nhất đến từ nội tại: khi trẻ chơi vì thấy vui, thấy muốn làm chủ điều mình đang làm.

Phần thưởng có thể là công cụ hữu ích, nhưng nếu dùng để kiểm soát hành vi (“con đạt 80 điểm thì mẹ mới cho kem”), thì quyền tự chủ của trẻ bị tước đi, khiến golf từ niềm vui trở thành nghĩa vụ.

Thay vì thưởng vì thành tích, hãy thử những cách khuyến khích khác:

• Tập trung vào quá trình: khen thưởng khi trẻ nỗ lực, giữ thái độ tích cực, hoặc cư xử tốt với bạn chơi.
  
• Sử dụng phần thưởng ngẫu nhiên: không phải lúc nào cũng có quà, nhưng đôi khi sẽ có – điều này giúp trẻ duy trì sự hào hứng mà không lệ thuộc.
  
• Tạo ra trải nghiệm tích cực: biến mỗi buổi tập thành một trò chơi vui vẻ, khuyến khích khám phá và sáng tạo. Petitpas đưa ra ví dụ: thay vì nhắc trẻ giữ thăng bằng khi swing, ông yêu cầu trẻ giữ tư thế kết thúc để... chụp ảnh mặt đế giày. Tấm ảnh đó trở thành phần thưởng mang tính khích lệ, vừa nhẹ nhàng vừa hiệu quả.

Trở lại với câu chuyện ban đầu: cây kem sau buổi tập tưởng chừng nhỏ bé lại có thể trở thành một phần của ký ức đẹp, góp phần định hình tình yêu thể thao cả đời. Nhưng điều quan trọng là cách bạn đặt nó vào hành trình của trẻ: không phải như điều kiện đổi chác, mà là phần thưởng cho quá trình hoặc chỉ đơn giản là kỷ niệm được sẻ chia.

“Khi trẻ trải nghiệm thành công, dù nhỏ, chúng sẽ hình thành niềm tin rằng mình có thể làm được. Từ đó, niềm đam mê dần lớn lên. Niềm vui có thể đến từ buổi tập cùng bạn bè, cùng ăn bánh quế hay kem sau giờ tập, chứ không chỉ là thứ hạng.” Petitpas chia sẻ.

Chìa khóa để trẻ yêu golf không nằm ở quà tặng, mà ở những trải nghiệm khiến trẻ muốn được lặp lại. Và đôi khi, một cây kem ăn cùng đúng người, đúng lúc chính là khởi đầu của một đam mê lớn.